ӨЛЗӘТӘ НӘӘМН ТЕМДГ

Бурхна ширә эс гиҗ тәклин ширә онц нег сәәхн орм болдгнь мөн. Дееҗ тәкл хойриг тәвхд тенд олн бурхн-сәкүсн хурад, күңшү үнринь авч ханад, байсад, терүг тәвсн өрк-бүлд әдс тәвн йөрәдг, гиҗ мана өвкнр үздг бәәҗ. Тегәд бурхна ширәг эрк биш олн зүүл чимгәр кеерүлх кергтә. Эн һарцд бидн бурхна ширәһин чимг — өлзәтә нәәмн темдгин туск тәәлвр кеҗ өгий.

Кезәнә, нүүһәд йовсн цагтан мана өвкнр бурхна ширәг ишкә герин хөөмрт (место напротив двери, красный угол) тәвҗ, өндр йозурта (лам, гелң, хан, нойн, зәәсң), күндтә гиичнрән тенд залад суулһдг авг-бәрцтә бәәҗ. Тер цагин хальмгудын бурхна ширә һурвн давхрта бәәҗ. Көгшдин келсәр, деерк давхрт бурхн багшин шүтә залад, хойрдгчднь – номин сәкүснә шүтә залҗ, һурвдгчднь – эврә өрк-бүлин бурхдыг, эс гиҗ Цаһан аавин зург тәвдг юмн. Деернь бурхд үдлҗ суудг, дорнь күндтә гиичнриг залдг бурхна ширәг чимгәр кеерүлхд хальмгуд ик эртәс авн хойр зүүл чимг керглдг бәәҗ. Ширән хойрдгч давхриг – «Өлзәтә нәәмн темдг» гидг нертә чимгәр хальмгуд чимдг мөн. Эн нәәмн чимгин тууҗнь ик эрт һарсн юмн. Кезәнә Эндкгт (Индьд) шин хааг ширәд залхла, түүнә һарт алвтнь нәәмн темдг бәрүлдгиг олн номтнр темдглнә. Бас мана бурхн багш түрүн болҗ номин күрд эргүләд, номан түрүн әәлдхин өмн Эсрн теңгр (Брахма) Хурмста теңгр (Индра) хойр таралңгин орнас бууҗ ирәд, бурхнд миңһн киистә алтн күрд болн цаһан дуң бәрүлв, Һазрин окн-теңгр ирәд, аршан уста бумб бурхнд бәрүлснә тускар чигн ном-судрт бичәтә йовна.

Тиимин төлә эн нәәмн темдг бурхнла холвата болад гүн чинртә юмн болна. Өлзәтә нәәмн чимгин түрүңкнь – «Эрднь шүкр». Халун нарн күндтә күүнә толһаг бичә халултха, орҗасн хур бичә норатха гиҗ, бидн ода чигн толһа деернь шүкр өргәд йовнавидн. Зуг, Эрднь шүкр – олн әмтнә хан болсн бурхна темдг мөн.

Хойрдгчнь – «Алтн заһсн». Энүнә учрнь – уснд йовҗах заһсн мет җивхлңтә бүтх өлзә-кишг. Һурвдгчнь – «Эрднь бумб». Эн бумбин белгдл (символизм) – эд-мөңгн, кишг-байльг хойр.

Дөрвдгчнь – «Бадм цецг». Эн цецгиг эртәс авн бурхнла дүңцүлнә. Киртә бутргта уснас каңкнсн сәәхн бадм цецг һардг мет мана зовлңта бузр орчлңгас бурхн һарч ирнә гисн утхта юмн. Тавдгч өлзәтә темдгиг, «Цаһан дуңгиг», өмн бичсәр бурхн багшд Хурмста теңгр бәрүлв.

Зурһадгчнь – «Өлзәтә зәңгдә». Эн зәңгдән учрнь – ут насна, хөв-кишгин темдг. Доладгчнь – «Йилһсн белг» гидг нертә, мана цагт хурлас оңдан һазрт эс үзгддг кезәңк юмн. Энүнә чинрнь – Бурхн-багшин олн шулмсиг дарад, диилснд (эрт цагин хальмг келнд «диилх» гидг үгиг «йилһх» гиҗ келдг бәәҗ). Сүүлңк, нәәмдгч өлзәтә темдгнь – «Номин күрд». Өмн бичсәр, эн күрдиг бурхнд Эсрн теңгр бәрүлв. «Өлзәтә номин күрдин» чинрнь болхла, мана өлзә-хутг, амулң-мендиг харсад, сәкәд бәәҗәх золһхд берк Деед Ном бичә тасртха гисн юмн.

Өлзәтә нәәмн темдгиг келкәд зурна, хошад зурна, салу чигн зурна. Күүнә бурхна ширәг чимглҗ йовдг эн нәәмн чимг өлзә-кишг ирүлҗ, хамг му юмнас өрк-бүлиг харсч бәәдг кезәңк мана йосна негн болна. Бурхн багшин алтн сүм гидг мана төв хурлын бурхна ширә деер тер «Өлзәтә нәәмн темдг» бәәдгинь күн болһн үзҗ чадна. Күндтә мана умшачнр, тана бурхна ширә эн нәәмн сән темдгәр чимсн бәәний?

СЕТӘН Дорҗ

(архив)