БУРХНА ДҮРИГ ГЕРТӘН ЯҺҖ ЗАЛХ

Шидр герән утаһар утдг күҗ чиләд, шиниг авхар бурхна юм хулддг нег делгүрт одхла, хальмг нег эмгн Отч-Манла бурхиг хәәҗәҗ. Олад автлнь күләһәд бәәтл, ухан-санандм иим нег юмн орв: мана хальмгуд ода бурхна юм авхларн, үнтә эрднь билцг-сиик авчасн кевтә болҗ одна. Бурхна дүриг хәәхд сәәнәр шинҗлх кергтә болвчн, тер эмгнлә әдл аҗглхла, «аҗрһ кеелтә болх»…

«Толһань тиим болх йостай, угай? Эн зург деер Отч-Манлан бәрҗәх ааһ дотр цецг бәәнә, тер зургт цецг биш, нег шовһр юмн! Эннь буру! Маңнаднь нүдн бәәнү аль угай? Энд көдрсн оркмҗнь шар, тенд улан»… Үнәр, цасн зург авчасн эмгн бурхна зурачас үлү аҗглад зогсв. Зун нәәмн сурвр тәвсн тер нег өрәл частан зогсв. Би өөрнь соньмсад, чикән өгәд бәәвв. Адг ядхднь, нег зург бийдән олад авв. Тиигхләнь, би: «Тиим нәрн кевәр эрдмтә зурачин зурсн бурхиг хәәҗәсн Та бурхна эн зург яһҗ гертән залдгиг меднәт? Угай? ― гиҗ сурув. Эмгн өмнәсм аман аңһаһад: «медхшив», гив. Ода мана ик зунь тиим юм эс меддгин учрар, би энд тер хуучн йосиг товчлад бичҗ өгнәв. Мини тер харһсн эмгн умшад авхла, бийән таньҗ байрлтха!

Хальмг күн гер дотран бурхна юм залад авхларн, онц тусха кесгтә бәәх йоста. Хәрн догшн бурхдыг залхла, чаңһ дууһар күүндх, хәәкрх, керлдх-темцлдхәс цеерлнә. Зокас уга керг-үүл кехәс чигн бийән бәрх кергтә. Догшн бурхн гидгнь хара юмн биш, йосар бийән эс бәрсн күүг цааҗла харһулхнь ик шулун юмн. Тегәд, бурхна дүриг гертән залад авхла, әрүн шүтәнә эс гиҗ әрүслсн бурхна зургин әдсәр гер дүүрч, хамг му әрлснә хаҗуһар чигн бурхна дүриг үрглҗ үзхләрн, седклән буйна үзгт хандулх кергтә. Эннь эзн күүнә дасхл мет юмн болх йоста. Бурхна дүр залад авхла, хамг му күчн юмн уга болҗ, эзн күүнә хүв-заяһар терүг өдр болһн тәкх кергтә. Эс тәкхлә, шүтәнәс тус уга.

Хальмг күн бурхиг гертән залхларн, негл бурхна зург биш, һурвн чинр иктә юм залх йоста. Тернь: 1.Бурхн багшин шүтән (ик, баһ ― йилһл уга) 2. Ном-судр (зузан-нәрнь бас йилһл уга) 3. Бурхна номин суврһ (суврһиг болхла, хурлд авч одад, ном-күҗәр дүүргҗ әрүслх кергтә). Эн һурвн иим чинртә болна: бурхна шүтән эс гиҗ зург ― бурхна бийин темдг. Ном-судр болхла, бурхна келсн зәрлгин темдг. Суврһн болхла, Бурхн багшин седклин темдг болна. Эн һурвн хурад ирхлә, тана бурхна ширә бүрн бүтн болад, бурхн-сәкүсн бууҗ ирхд сән сүүр болх. Бурхна зургиг ширә деер залхла, аль сансарн, дурарн залдг биш. Ном-судриг хамгин деерк давхрт зална, дарунь болхла, зург, шүтән, суврһ юмиг залдг. Һурвдгч давхртнь эрк, күҗ, саңгин идә, очр, хоңх, тоһсн шовуна өдн юмиг бәрдг.

Бурхдын шүтәг бурхна ширә деер залхла, һолднь Бурхн багшиг залх кергтә. Оңдан бурхдиг залхла, хойр таласнь үндсн багшин зург (эннь Зуңква гегән, тана номин багш эс гиҗ Дала-лам болх йоста), үндслсн багшнр (учителя линии преемственности) бәәхлә, тедниг бас залад тәвдг. Хөөннь идм бурхн, дагнь, тәрнин идм бурхдыг зална. Хамгин сүүлднь сәкүсн бурхдыг хойр таласнь залҗ, догшн бәәдләрнь бурхна ширәһән хамг мууһас харсх кергтә. Тер бурхдтан долан ааһ тәкл тәвҗ, өдр болһн тәрнь ном хойринь умшҗ суух кергтә, цецг тәвәд, күҗ чигн утад, саңгин идәг шатаҗ, утанар утх кергтә. Эс гиҗ энтн бурхна дүр биш, йирин зург болх.

Бурхна дүриг герүрн залхин өмн терүг гелңд авч одад, әрүсләд, номар әмлүлх авх кергтә. Ик сәәхн зурсн зург-шүтән болхла, ар таласнь бурхна дүрин маңна, амн, зүркнд тәрнин һурвн үзг бичәд, гелңгүд әрүслдг. Бурхна нүүрнь тодрха биш үзгдхлә, тәрнин һурвн үзг зурх керг уга, ном орулснь күрх. Бурхна ширәг урд керглсн модар кеҗ болшго, урд керглсн кенчрәр бүркҗ болшго, цевр церәр кеһәд авч, цевр-церәр бәрх кергтә. Усн тәклиг долан ааһд өрүн эрт кечкәд, асхн цецгт эс гиҗ цевр һазрт асхҗ авх кергтә. Дееҗ тәвхлә, өрүн тәвәд, хөөннь авч бичкн күүкдтән идүлх эс гиҗ цевр һазрт залх кергтә. Тер төләд, Бурхна дүриг гертән залҗ тәвдгнь амр биш керг.

Бас зәрм цагт Бурхна гериг эс гиҗ бурхна ширәг герин аль кесгт залх кергтәв гиҗ әмтн сурна. Йир, өөрд-хальмгин хуучн йосар терүг герин хөөмрт залдг бәәҗ. Ода бидн ишкә герт бәәх биш, Бурхна ширәг хамгин ик өрәд залх кергтә. Догшн бурхн ширә деер бәәхлә, орҗасн күүнд үзүлшгоһар, талдан өрәд зална. Зуг, эр-эм хойр унтх өрәд залхла, тер бурхд бузр юм бичә үзтхә гиһәд, көшг кеҗ, асхн болһн терүг хаах кергтә. Эс гиҗ бурхн бузрдх деерән, номин сәкүсн догшн бурхн ик килңнәд, керцгә гүрм үзүлх юмн. Күн өдр болһн номан умшад бәәхлә, бурхна ширәг герин аль кесгт тәвв чигн, му биш. Белкүснәсн деер бәрхлә, гем уга. Тегш кесгт залҗ бәрхлә, зокмҗта сән юмн.

СЕТӘН Дорҗ