ҺУРВН АЛЬМН

Хальмг улсин олна дуд кесг җилмүдт амар дуулгдад йовсн мөн. Олна дуд гисиг улсин гинә — түрүӊк дуулад һарһсн күүнә нерн геедрәд мартгдҗ. Арвад җилмүдт дуулсн улснь үгмүдинь соляд, немәд йовсмн. Эн учрар зәрм дууна үгмүднь мартгдад, учр-утхнь сәәнәр медгдхш.

Сүл җилмүдт «Һурвн альмн» гидг ду байрин кемд дуулна. Дууна айснь сән, зуг дуулҗах (келгдҗәх) үгмүднь бүтсн уга гиҗ келхмн. Эн дун кесг бадгудта, юӊгад гихлә хотн болһнар дууч болһн эврәһәрн дуулҗ йовсмн. Дууна «һурвн альмна модн», этүдәр келсн «чини һурвн үг» медгдҗәнә. Болв, яһад эн хойр баһ наста улс эс негдсн, яһад үр-иньг эс болад, өрк-бүлән эс өндәлһсмб? – гисн сурвр һарна. Дууна үгмүднь йир өвдкүртә, күүнә зүрк бульглулад бәәнә. Юӊгад «чансн цәәчнь керг уга, цаһан седклчнь кергтә», «седклим эс дахсн чамаһан, иньгин тоод санхшв», гиҗәхмб? Энүг дууна һурвдгч бадгин үгмүд цәәлһҗәнә (үгинь хасад мартчкҗ):

Зурһан җил харш гиҗ

Зурхач юӊгад келсмб?

Заяни дурта намаһан

Зуурдар юӊгад салһсмб? – гиҗ дуулгдсн мөн.

   Урд цагт, гер-мал авх баһчудын эк-эцкнр «зәӊг (әрк) орулхин» өмн гелӊ-зурхачас зөвинь сурдг. Хальмг авъясар, көвүн куукн хойрин насн 3 эс гиҗ 6 җил тату болхла, «харш» гиҗ тоолгддг. Тиигәд үүнә тускар дууна 3-гч бадгт келгдҗәнә. Зурхачин тоолсар, 6 җил эн хойр иньгт «харш, бүтү» болҗана, өрк-бүлән өндәлһв чигн цааранднь эднд дала сән юмн учршго гисн темдгтә. Гейүрәд үлдсн күргн-көвүн седклин өвдкүрән, зовлӊгта хөвән чееҗиннь уудьвран дуундан медүлсн лавта.   

ЭЛЬДӘН Э.