САВРДҢ БИ – ХАЛЬМГ БИ. 1-ГЧ КЕСГ

Көк теңгр дор, көрстә һазр деер хальмг биилә әдл би бәәхш. Хальмг би ончта болдг мөн. Яһад гихлә, хальмг улс Барун Моңһлас һарад, зүн өмн үзгин Европин һазрт ирсн мөн. Төв Азин сойлта болад, Европин һазрт оңдан үндсни олн улсла харһлцад, теднә сойлыг үзәд, эврә сойлан үзүлсн мөн. 400 җилин туршарт орс, маңһд, хасг, хазг, кавказин олн улс дунд өөрд-хальмг улс бәәдг.

Хальмг улс биилхдән дурта. Һаран һәрдин җивр мет деләд, көләрн мульҗад , өсрсн очн мет биилдг. «Элә мет эргәд од, элсн мет тошад од, хү мет хурлзад од, хулсн кевтә хурлзад од» гиҗ шавашмудт келгднә. Өдгә цагт Шарка-Барка, Ишкмндг, Чичрдг һурвн үндсн хальмг би бәәдг. Ишкмндг би (орсар – поступь лошади) 20 зууна экнд Хальмг Базр гидг хотнд үүдсн би (Бадмаева Т.Б. Калмыцкие танцы и их терминология, с.62), тендәс цуг хальмг һазрт тарсн мөн. Эн бииг күүкд күмс биилхш, мел залус биилдг. Чичрдг Тең һолын хальмгудын үүдсн би. Шарка-Барка гисн айс бәәнә, Шарка-Барка гисн дун бәәнә, Шарка-Барка гисн би чигн бәәнә. Шарка-Барка гидг дууг цуг хальмгуд меднә, эн бииг биилнә. Көләр цокад, тавшад, «таш» гидг ду һарһхла модн шал (пол) кергтә. Ишкә герт модн шал бәәхш, ишкә девскр девсгддг. Хальмгуд 20 зууна экнәс шавр хулсн хойрас тосхгдсн герт бәәдг билә. Тегәд, өдгә цагин хальмг би кезәңк би биш гиҗ ашинь һарһх болна. Эн һурвн бииһәс нань бас нег үндсн хальмг би бәәдг – Саврдң гидг би. Зуг эн бииг Хальмг Таңһчд цөн улс меднә…

Т. Очир